Κυδωνιά

Η κυδωνιά είναι ένα μικρό δέντρο της οικογένειας των Rosaceae, που προέρχεται από εύκρατες περιοχές του Καυκάσου και της Περσίας που εκτείνονται από την Κασπία Θάλασσα μέχρι την Μαύρη Θάλασσα. Το επιστημονικό της όνομα είναι Cydonia oblonga.Η κυδωνιά καλλιεργείται εδώ και 4000 χρόνια στην αρχαία Περσία. Οι αρχαίοι το ονόμαζαν «Αχλάδι της Κυδωνίας» προς τιμή της αρχαίας πόλης Κυδωνία της Κρήτης και στην οποία αποτελούσε ένα γλύκισμα μαζί με το μέλι. Η μυθολογία αναφέρει ότι στην πραγματικότητα ο Πάρις προσέφερε στην Αφροδίτη ένα κυδώνι και όχι ένα μήλο.

Βοτανικά στοιχεία

Η κυδωνιά είναι ένα μικρό δέντρο φυλλοβόλο, που φθάνει σε ύψος τα 5-8 μέτρα. Η ετήσια ανάπτυξη των βλαστών της είναι 30- 40 εκατοστά περίπου.

Τα φύλλα της κυδωνιάς εκπτύσσονται εναλλάξ, είναι απλά και έχουν μέγεθος 6-11 cm και είναι χνοώδη. Τα άνθη της είναι λευκά –ροζέ, έχουν 5 πέταλα και είναι μεγάλα με μέγεθος 4-5cm και είναι πολύ όμορφα άνθη. Τα πρώτα άνθη εμφανίζονται σε δέντρα ηλικίας 3-4 ετών. Είναι το δέντρο με την πιο όψιμη ανθοφορία (συνήθως τον Μάιο) σε σχέση με τα άλλα οπωροφόρα δέντρα στην Ελλάδα.

Είναι φυτό γιγαρτόκαρπο δηλαδή οι καρποί του φέρουν σπόρους (γίγαρτα). Τα άγουρα κυδώνια έχουν πράσινο χρώμα και φέρουν χνούδι στην επιφάνεια τους το οποίο χάνεται λίγο πριν από την αλλαγή του χρώματος κατά την ωρίμανση στα τέλη του φθινοπώρου και το χρώμα των καρπών αλλάζει και γίνεται κίτρινο –χρυσαφί.

Οι καρποί της κυδωνιάς, τα κυδώνια, είναι ογκώδη μεγάλα, με μήκος 7-12 cm και πλάτος 6-9cm. Οι καρποί πριν από την πλήρη ωρίμανση είναι πολύ στυφοί και δεν μπορούν να καταναλωθούν σαν νωποί παρά μόνο ψημένοι. Καταναλώνεται επίσης σαν νωπός, ή σε ζελέ, ή μαρμελάδες, ή σε γλυκά.

Εδαφοκλιματικές συνθήκες

Η κυδωνιά είναι ένα μικρό δέντρο που δεν θέλει πολλές φροντίδες. Για την άρση του ληθάργου των οφθαλμών της απαιτεί μία περίοδο χαμηλών θερμοκρασιών κάτω από (0-7οC) γύρω στις 500 ώρες.

Είναι αυτογόνιμο φυτό αλλά με την σταυρεπικονίαση δίνει καλύτερα αποτελέσματα. Για να ωριμάσουν πλήρως οι καρποί του απαιτεί μακρά περίοδο υψηλών θερμοκρασιών. Επίσης αντέχει πολύ καλά στις χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα αν και είναι φυτό που προσαρμόζεται καλύτερα στις νότιες περιοχές. Μπορεί να αντέξει θερμοκρασίες του χειμώνα μέχρι τους -27ο C. Είναι φυτό που μπορεί να καλλιεργηθεί σε μία μεγάλη ποικιλία εδαφών με καλή στράγγιση αλλά και διαφορετικών κλιματικών συνθηκών, αν και προτιμά τα μέσης συστάσεως εδάφη που έχουν το κατάλληλο ποσοστό υγρασίας που έχει ανάγκη το φυτό κατά το καλοκαίρι. Το ρΗ στο οποίο προσαρμόζεται καλύτερα είναι το ουδέτερο ή το ελαφρώς όξινο. Η κυδωνιά δεν αποδίδει σε ασβεστούχα εδάφη. Το φυτό αυτό σε σχέση με άλλα καρποφόρα δέντρα, μπορεί να καλλιεργηθεί και να δώσει καλά αποτελέσματα, ακόμη και σε βαριά αργιλώδη εδάφη.

Το έδαφος που πρόκειται να καλλιεργηθεί θα πρέπει να είναι προφυλαγμένο από τους ισχυρούς ανέμους του χειμώνα. Είναι φυτό που δεν αναπτύσσεται καλά σε χωράφια που δεν έχουν μεγάλη ηλιοφάνεια. Μπορεί να καλλιεργηθεί σε περιοχές με υψόμετρο μέχρι 900 μέτρα.

Καλλιεργητικές εργασίες

Πριν από τη φύτευση των δενδρυλλίων γίνεται καταπολέμηση των ζιζανίων με ένα όργωμα και ένα φρεζάρισμα, αφού έχει γίνει ένας εμπλουτισμός του εδάφους με οργανική ουσία. Πριν το φύτεμα των δενδρυλλίων γίνεται και η βασική λίπανση σύμφωνα με την χημική ανάλυση του εδάφους. Η φύτευση των δενδρυλλίων της κυδωνιάς γίνεται την περίοδο του Νοεμβρίου μέχρι τα τέλη Μαρτίου.

Κατά την φύτευση των δενδρυλλίων θα πρέπει το σημείο του εμβολιασμού να είναι έξω από το χώμα, διαφορετικά θα υπάρξει ριζοβολία και από το εμβόλιο, γεγονός που πρέπει να αποφεύγεται. Οι λάκκοι που ανοίγονται κατά την φύτευση πρέπει να έχουν διαστάσεις 0,80Χ0,80 επειδή οι ρίζες του μετά το φύτεμα απλώνουν γρήγορα.

Τα δενδρύλλια της κυδωνιάς φυτεύονται σε γραμμές που απέχουν 5 μέτρα, ενώ φυτό από φυτό επάνω σε κάθε γραμμή απέχει 4-5 μέτρα. Με τον τρόπο αυτό φυτεύονται 40-50 δέντρα το στρέμμα.

Το κλάδεμα της κυδωνιάς έχει σκοπό τη δημιουργία του σκελετού του φυτού κατά το κυπελλοειδές σύστημα. Αργότερα μετά το τρίτο έτος γίνεται ένα κλάδεμα των βλαστών που είναι ξεροί, ή δεν έχουν καλή θέση στον σκελετό του φυτού. Όπως σε όλα τα καρποφόρα δέντρα έτσι και στην κυδωνιά με το κλάδεμα εξισορροπείται η βλάστηση με την παραγωγή των καρπών.

Κατά βάση το κλάδεμα γίνεται από το 2- 4 έτος, ώστε να αναπτυχθούν τα καρποφόρα όργανα του δέντρου, ενώ τα επόμενα χρόνια, γίνεται ελαφρό κλάδεμα με σκοπό την απομάκρυνση λαίμαργων βλαστών, ή γίνεται ένα άνοιγμα της κόμης του φυτού ή απομακρύνονται τα ξερά κλαδιά, ή μειώνεται το μήκος των βλαστών κατά 1/3.

Κατά την φύτευση της κυδωνιάς γίνεται λίπανση με κοπριά. Επίσης γίνεται η βασική λίπανση με τα κατάλληλα ανόργανα ή οργανικά λιπάσματα, ώστε να καλύψει τις ανάγκες της στα βασικά θρεπτικά στοιχεία. Κάθε χρόνο γίνεται μία ετήσια λίπανση το φθινόπωρο με καλά χωνεμένη κοπριά ή με κομπόστ και στα τέλη του χειμώνα με το κατάλληλο λίπασμα, ανάλογα με τα στοιχεία της χημικής ανάλυσης του εδάφους.

Η κυδωνιά για να έχουμε ικανοποιητική παραγωγή θα πρέπει να ποτίζεται ώστε να μη λείψει το νερό κατά την διάρκεια του καλοκαιριού.

Όπως και στα άλλα οπωροφόρα δέντρα πρέπει να γίνεται καταπολέμηση των ζιζανίων με σκαλίσματα ή φρεζαρίσματα ή με ζιζανιοκτόνα .

Η κυδωνιά μπορεί να πολλαπλασιασθεί με σπόρους ή με παραφυάδες, αλλά ο πιο συχνός τρόπος είναι με μοσχεύματα. Τα μοσχεύματα τοποθετούνται στο φυτώριο στα τέλη του χειμώνα και στην συνέχεια αφού αποκτήσουν ρίζες, φυτεύονται ή εμβολιάζονται στην περίπτωση που μας ενδιαφέρει κάποια άλλη ποικιλία.

Η κυδωνιά επίσης χρησιμοποιείται σαν υποκείμενο σε εμβολιασμούς αχλαδιάς, παρά την μεγάλη ευαισθησία που έχει στην ασθένεια που ονομάζεται «βακτηριακό κάψιμο». Δύο πολύ γνωστά υποκείμενα κυδωνιάς είναι το ΒΑ29 και το Sydo.

Για εμβολιασμό ποικιλιών κυδωνιάς με μεγάλους καρπούς η λήψη των οφθαλμών που θα εμβολιασθούν γίνεται με κοιμώμενο οφθαλμό από τις 15 Ιουλίου μέχρι τις 15 Αυγούστου. Σαν υποκείμενα μπορεί να χρησιμοποιηθούν σπορόφυτα κυδωνιάς ή τα υποκείμενα που αναφέρθησαν ή φυτά κράταιγου.

Η παραγωγή των καρπών είναι τον Οκτώβριο ή Νοέμβριο ανάλογα με την ποικιλία και το κλίμα της περιοχής.

ΠοικιλίεςΥπάρχουν τέσσερες κατηγορίες κυδωνιάς.

§  Η αχλαδόμορφη.

§  Η μηλόμορφη.

§  Ο γίγας.

§  Η σγουρή

Οι κυριότερες ποικιλίες της κυδωνιάς που καλλιεργούνται είναι:

Η Champion

είναι μία παλιά ποικιλία, από το 1870, που προέρχεται από τις ΗΠΑ, αλλά έχει πάρα πολύ καλά εγκλιματισθεί στην Ευρώπη. Έχει μέτριο ύψος, διακρίνεται από τον μεγάλο αριθμό των πλάγιων βλαστών, είναι πολύ παραγωγική και εύρωστη ποικιλία. Τα κυδώνια της είναι αχλαδόμορφα μεγάλα (μέχρι 500gr), έντονα κίτρινα, με μαλακή και χυμώδη σάρκα, πολύ αρωματικά. Η ποικιλία αυτή είναι κατάλληλη για κομπόστες και μαρμελάδες. Αντέχει πολύ στο κρύο, παράγει καρπούς από τα πρώτα έτη και συγκομίζεται στα τέλη Οκτωβρίου με αρχές Νοεμβρίου.

Η Krymsk.

Είναι μία νέα ποικιλία με μικρό βιολογικό κύκλο που δίνει καλά αποτελέσματα σε ζεστά κλίματα. Έχει καρπό κίτρινο χρυσαφί, άρωμα λεμονιού και γεύση που μοιάζει του ανανά. Είναι αυτογόνιμη ποικιλία.

Η «Du Portogallo»,

Είναι συνώνυμη με την “Lusitanica”. Είναι πρώιμη και εύρωστη ποικιλία. Μπορεί να φθάσει τα 7m ύψος. Έχει μεγάλα άνθη και φέρει καρπούς στενόμακρους με μήκος 8-15cm, με χρώμα σκούρο κίτρινο ενώ καλύπτονται από χνούδι χρώματος γκρι. Είναι ποικιλία για θερμότερα κλίματα επειδή έχει μέτρια αντοχή στο χειμερινό ψύχος. Δεν είναι πολύ στυφή ποικιλία και διακρίνεται για το άρωμα της. Είναι ιδεώδης ποικιλία για παραγωγή γλυκού και ζελέ.

Η Bourgeault. Είναι πρώιμη ποικιλία και πολύ παραγωγική. Οι καρποί της είναι μικρού μεγέθους και αρωματικοί.

Η «Maliforme»,

Έχει σχεδόν σφαιρικούς καρπούς διαμέτρου 5-6cm. Είναι πολύ παραγωγική και ωριμάζει ακόμη και σε ψυχρά κλίματα αλλά η ποιότητα των καρπών της δεν είναι πολύ καλή.

Η «Gigande di Vrahja»,

Είναι μια παλιά ποικιλία, από το 1898, που προέρχεται από την Βράιλα της Σερβίας. Είναι ένα εύρωστο και ορθόκλαδο δέντρο που δεν έχει πολλές διακλαδώσεις. Χαρακτηρίζεται από τα φύλλα της που είναι κρεμάμενα και φέρονται σε μακρούς βλαστούς. Τα άνθη της έχουν χρώμα ανοιχτό ροζέ και εμφανίζονται τον Απρίλιο. Οι καρποί της είναι ογκώδεις μερικοί φθάνουν σε βάρος 1,5 kg, είναι γυαλιστεροί με χρώμα ανοιχτό πράσινο- χρυσαφί με σκούρα στίγματα κοντά στον μίσχο. Ο καρπός είναι πολύ αρωματικός και συγκομίζεται στα μέσα Οκτωβρίου.

Το Ινστιτούτο Φυλλοβόλων Δένδρων Νάουσας, ασχολείται με ερευνητικές εργασίες επάνω σε 50 ποικιλίες της κυδωνιάς, εγχώριες και ξένες. Από τις εργασίες αυτές έχουν προκύψει ποικιλίες που έδωσαν αξιόλογα αποτελέσματα. Οι ποικιλίες :

§   Ι.Φ.Δ 26,

§   Ι.Φ.Δ 20,

§   Ι.Φ.Δ 46

είναι ποικιλίες που προέκυψαν από τις εργασίες του Ινστιτούτου αλλά και η βουλγάρικη ποικιλία Bereckijeva Kutina έδειξαν ότι μπορούν να διαδοθούν στη χώρα μας και να δώσουν καλά αποτελέσματα.

Από τις καλλιεργούμενες ποικιλίες οι περισσότερες είναι αυτόστειρες και γι αυτό πρέπει να φυτεύονται σε μία κατάλληλη αναλογία και φυτά που θα χρησιμοποιηθούν σαν επικονιαστές.

Εχθροί και ασθένειες

Όλες οι ασθένειες που προσβάλουν τις μηλιές και τις αχλαδιές, μπορεί να προσβάλουν και την κυδωνιά. Μία σοβαρή ασθένεια είναι η εντομοσπορίαση με βασικό της σύμπτωμα την δημιουργία σκούρων κηλίδων στα φύλλα, με αποτέλεσμα την πρόωρη πτώση τους. Άλλη ασθένεια είναι η μονίλια που προσβάλει τους μικρούς και άγουρους καρπούς. Προκαλεί επάνω τους κηλίδες σαπισμάτων με καφέ χρώμα με λευκές εξανθίσεις. Επίσης άλλες ασθένειες είναι το ωίδιο που προσβάλει τα φύλλα και τους βλαστούς και η σκληρωτίνια που προσβάλει τα φύλλα, τα άνθη και τους καρπούς που μουμιοποιούνται.

Η κυδωνιά προσβάλλεται από διάφορους εχθρούς όπως είναι οι κάμπιες ορισμένων λεπιδοπτέρων και κολεοπτέρων. Οι καρποί προσβάλλονται από διάφορα έντομα όπως είναι η Cydia pomonella και η Cydia molesta. Επίσης προσβάλλεται από αφίδες.

Χημική σύσταση των κυδωνιώνΤα 100 g κυδώνια έχουν την εξής σύσταση.

§    Νερό 83,3 g

§   Πρωτείνες 0,4 g

§   Τέφρα 0,4 g

§   Λιπίδια 0,1 g

§   Φυτικές ίνες 1,9 g

§   Ολικά Σάκχαρα 15,3 g

§   Ενέργεια 254 KJ

§   Απλά σάκχαρα 13,3 g

Επίσης περιέχει ανόργανα άλατα: κάλιο, μαγνήσιο, φωσφόρο, ασβέστιο, νάτριο, χαλκό, ψευδάργυρο, σίδηρο, κ.α.

Αλλά και βιταμίνες: C, Β1, Β2, Β3, Β5, Β6, Β9, Β12, Α, Ε, Κ

Η εμπορία των κυδωνιών

Οι τιμές παραγωγού σήμερα στην Ελλάδα στα κυδώνια είναι 0,35-0,50 € το κιλό.

Η ζήτηση των κυδωνιών γενικά δεν είναι πολύ υψηλή, άλλωστε και η μέση παραγωγή κυδωνιών στη χώρα μας είναι περίπου 10.000 τόνοι. Η εγχώρια παραγωγή όμως δεν καλύπτει την ζήτηση και γι αυτό γίνονται εισαγωγές κυδωνιών κυρίως από την Τουρκία. Η εγχώρια παραγωγή καλύπτει το 25-30% της ζήτησης.

Είναι μία καλλιέργεια που μπορεί να δώσει ένα εισόδημα λαμβάνοντας υπόψη μία μέση παραγωγή 2000- 2500 κιλά το στρέμμα μία απόδοση 700- 1200€ το στρέμμα.

Πηγή: Symagro