Ο Αρακάς και η καλλιέργεια του

Ο αρακάς είναι ένα ανθεκτικό στο ψύχος, θρεπτικό ψυχανθές φυτό το οποίο καλλιεργείται σε όλο το κόσμο. Σαν φυτό ψυχρών κλιμάτων, καλλιεργείται σε μεγάλα υψομέτρα -σε πιό ζεστά μέρη και κατα τη χειμερινή περίοδο σε υποτροπικά κλίματα. Είναι μία πολύ καλή πηγή πρωτεινών, αμινοξέων, σακχάρων, βιταμίνων Α και C, ασβέστίου και φώσφορου. Επίσης έχουν μικρή περιεκτικότητα σε σίδηρο.



Καταγωγή και εξάπλωση.

Ο αρακάς ανήκει στην οικογένεια leguminosae. Ως τόπος καταγωγής θεωρείται είτε η λεκάνη της μεσογείου, ή η Αιθιοπία, ή η κεντρική Ασία. Η πρώτη καλλιέργεια αρακά εστιάζεται στην δυτική Ασία από οπου και εξαπλώθηκε στην Ευρώπη, την Κίνα και την Ινδία. Κατα την κλασική περίοδο, οι Ελληνες και οι Ρωμαίοι συγγραφείς ανέφεραν την καλλιέργεια του. Η καλλιέργεια του, ήδη ήταν γνωστή στις ορεινές περιοχές της Κεντρικής και Ανατολικής Αφρικής πρίν απο την άφιξη των Ευρωπαίων και ήταν ήδη μια καλά προσαρμοσμένη καλλιέργεια στην Ρουάντα και την νοτιοδυτική Ουγκάντα απο το 1860. Προς το παρόν, ο αρακάς βρίσκεται σε όλά τα έυκρατα κλίματα καθώς και στα ορεινά των τροπικών περιοχών.

Περιγραφή του φυτού.

Είναι ένα ετήσιο φυτό που φθάνει σε ύψος μέχρι τα 70 εκατοστά και με βιολογικό κύκλο ενός έτους. Είναι ψυχρής εποχής και αναπτύσσεται σε πολλά μέρη του κόσμου. Ο καρπός είναι πράσινος λοβός μήκους μέχρι 10 εκατοστά, εντός του οποίου βρίσκονται τα κυλινδρικά πράσινα σπέρματα τα οποία έχουν γλυκιά γεύση και αποτελούν το εδώδιμο μέρος του φυτού. Οι ρίζες έχουν οζίδια στην επιφάνεια τους και το στέλεχος είναι κούφιο, λεπτό, χυμώδες και με ραβδώσεις. Στο ριζικό σύστημα αναπτύσσονται διάφορα αζωτοβακτήρια τα οποία δεσμεύουν το ατμοσφαιρικό άζωτο και εμπλουτίζουν το έδαφος με θρεπτικά συστατικα. Καλό είναι ο αρακάς να εντάσσεται σε κάποιο προγραμμα αμειψισποράς οπου μετά να ακολουθεί καποια καλλιέργεια με απαιτήσεις σε άζωτο όπως είναι οι πατάτες, το κουνουπίδι, το μπρόκολο κτλ. Τα φύλλα είναι σύνθετα και αποτελούνται απο ομάδα τριών φύλλων ενώ το τέταρτο έχει μεταμορφωθεί σε κληματίδα. Στην βάση του μίσχου, ύπαρχει ένα μεγάλο ζεύγος βράκτιων. Τα φυτά είναι ορθόκλαδα ενώ υπάρχουν και ποικιλίες αναρριχώμενες. Η άνθηση αρχίζει 40 με 50 ημέρες μετά απο την φύτευση. Η άνθηση διαρκεί απο 2 εως 4 εβδομάδες ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες κατα την διάρκεια της άνθησης. Το χρώμα αυτών είναι κόκκινα, άσπρα ή μώβ. Είναι αυτογονιμοποιούμενα. Οι σπόροι είναι ωοειδείς ή γωνιώδεις, άσπροι, γκρί, πράσινοι ή καφέ. 100 σπόροι μπορούν να ζυγίζουν απο 10 εως 36 γραμμάρια.

Κλιματικές απαιτήσεις.

Ο αρακάς αναπτύσσεται σε ποικίλα περιβάλλοντα. Απαιτεί κρύο και υγρό περιβάλλον. Η καλυτερη θερμοκρασία βλάστησης είναι γύρω στους 22ο C. Αναπτύσσεται σε όλους τους τύπους εδαφών αλλά προτιμά τα καλά αποστραγγιζόμενα εδάφη αμμοπηλώδη και πλούσια σε οργανική ουσία καθώς ενθαρρύνει την καλύτερη ανάπτυξη και χορήγηση των θρεπτικών συστατικών σε πιό αργούς ρυθμούς. Αναπτύσσεται καλύτερα σε ΡΗ 6,5. Εάν το ΡΗ είναι λιγότερο απο 6, θα πρέπει να γίνει μέριμνα για βελτίωση της οξύτητας του εδάφους. Για την καλλιέργεια τους, χρειάζονται άμεση ηλιακή ακτινοβολία και αρκετό αέρα μεταξύ των γραμμών φύτευσης διότι είναι απαραίτητος για τα ωφέλιμα βακτήρια που αναπτύσσονται στις ρίζες. Καλό είναι το έδαφος να είναι μήν ξεραίνεται αλλα να παραμένει πάντοτε υγρό.

Φύτευση.

Φυτεύονται οι σπόροι κατευθείαν στο έδαφος όπου και αναπτύσσονται εκεί μέχρι την ωρίμανση. Μπορούν να σπαρθούν το φθινόπωρο ή τον μάρτιο, τον απρίλιο, τον μάιο μέχρι και αρχές ιουλίου. Φυτεύονται σε ένα ρηχό αυλάκι βάθους 5 εκατοστών και φυτεύουμε περίπου 20 ή 30 σπόρους ανά μέτρο. Δεν φυτεύονται σε πολύ υγρό ή μή γόνιμο έδαφος. Καλύπτουμε μετά τους σπόρους με χώμα.

Αποστάσεις φύτευσης.

Σπέρνεται σχετικά πυκνά με πυκνότητες περίπου 80 φυτά ανά τετραγωνικό μέτρο. Οι αποστάσεις μεταξύ των γραμμών κυμαίνονται απο 46 εως 60 εκατοστά. ʼν εφαρμόσουμε το σύστημα της διπλής γραμμής, τότε έχουμε, διπλή γραμμή(οι διπλές γραμμές απέχουν η μία απο την άλλη 20 με 25 εκατοστά)-46έως60 εκατοστά-διπλή γραμμή. Απαραίτητη είναι η κατεργασία πριν απο την φύτευση με δισκοσβάρνα και απομάκρυνση πετρών και ζιζανίων.

Λίπανση.

Για μία ιδανική καλλιέργεια απαιτείται 2,5 με 3 τόνους κοπριά ανά εκτάριο σε περίπτωση αμμωδών εδαφών. Εκτός απο κοπριά, είναι αναγκαίο να εμβολιάζουμε το σπόρο με μόλυσμα rhizobium για καλύτερο σχηματισμό οζιδίων στο ριζικό σύστημα, ζωτικότητα στο φυτό και υψηλότερες αποδόσεις. Η προσθήκη της οργανικής λιπανσης γίνεται πρίν τη σπορά. Οσον αφορά την επιφανειακή λίπανση, η καλλιέργεια απαιτεί 4 κιλά άζωτο, 5 κιλά φώσφορο, 15 κιλά κάλιο και 3 κιλά μαγνήσιο ανά στρέμμα.

Πότισμα.

Η συχνότητα του ποτίσματος εξαρτάται απο το τύπο του εδάφους, αλλά και τις κλιματικές συνθήκες. Η συχνή άρδευση θα πρέπει να αποφεύγεται. Καλό είναι η άρδευση να χορηγείται όταν αναμένονται χαμηλές θερμοκρασίες και κατα το στάδιο του γεμίσματος των καρπών.
Στρές νερού κατα την διάρκεια της άνθησης και της καρπόδεσης μπορεί να οδηγήσει στην μείωση των αποδόσεων και της ποιότητας των καρπών. ʼλλες καλλιεργητικές περιποιήσεις είναι η καταπολέμηση των εχθρών και ασθενειών, η ζιζανιοκτονία κτλ.
Συγκομιδή. Η συγκομιδή γίνεται οταν ο λοβός είναι γεμάτος. Καθυστέρηση της συγκομιδής οδηγούν σε σκληρά και λιγότερο γλυκό αρακά. Η συγκομιδή θα πρέπει να γίνει γρήγορα και να ψυχθούν τα σπέρματα.


Θρεπτική σημασία του αρακά.

Τα σπέρματα είναι πλούσια σε βιταμίνη Α, Β, C καθως και λουτείνη. Το ξηρό βάρος είναι κατά το ? πρωτείνες και ? σάκχαρα. Εχουν λιγότερη ικανότητα να δεσμεύουν ελεύθερες ρίζες απο οτι η γλουταθειόνη αλλά μεγαλύτερη ικανότητα να εμποδίζουν την οξείδωση του λινολεικού οξέος. Θα πρέπει επίσης να αναφέρουμε οτι οι σπόροι έχουν ευεργετικές ιδιότητες στην αντιμετώπιση ορισμένων δερματολογικών παθήσεων οπως είναι η ακμή αλλά και στην αντιμετώπιση των ρυτίδων.

Γραμματέα Αναστασία
Γεωπόνος ΓΠΑ
anastagra@yahoo.gr